Zdarzenia z przyszłości bliżej niż się wydaje
Mówi się, że czas leci, gna naprzód, płynie jak rzeka – nasze określenia czasu są ściśle związane z naszym doświadczeniem poruszania się w przestrzeni. Najnowsze badania Booth School of Business Uniwersytetu w Chicago sugerują, że złudzenia wpływające na nasze postrzeganie ruchu w przestrzeni mają również wpływ na nasze postrzeganie czasu. Wyniki badań potwierdzają, że nasze odczucia przestrzeni i czasu są powiązane bardziej, niż można było przypuszczać.
Wyniki badań prowadzonych przez Eugene’a Caruso, adiunkta na wydziale nauk behawioralnych w Chicago Booth School, we współpracy z innymi naukowcami, opublikowano w magazynie Psychological Science Stowarzyszenia Nauk Psychologicznych.
„Uważaliśmy, że psycholodzy zapominają o pewnym istotnym fakcie: na codzień, ludzie nie oceniają przeszłości i przyszłości w identyczny sposób” – mówi Caruso.
Badania nad postrzeganiem przestrzennym nauczyły nas, że ludzie mają poczucie, że znajdują się bliżej przedmiotów, do których się zbliżają, niż tych, od których się oddalają, nawet jeśli rzeczywista odległość jest identyczna. A ponieważ nasze postrzeganie czasu opiera się na doświadczaniu przestrzeni, Caruso i jego współpracownicy założyli, że podobne złudzenie powinno wpływać na nasze postrzeganie czasu, doprowadząc do efektu nazwanego przez nich „czasowym efektem Dopplera”.
Badając studentów uczelni i osoby dojeżdżające do pracy pociągiem, naukowcy zauważyli, że ludzie postrzegają czas przyszły (na przykład za miesiąc czy za rok) jako bliższy teraźniejszości niż identyczny czas w przeszłości (miesiąc czy rok temu).
Podobnie uczestnicy, którzy brali udział w badaniu internetowym tydzień przed Walentynkami, uważali, że było to bliżej tego święta niż ci, którzy brali udział w badaniu tydzień po Walentynkach.
Te wyniki wskazują na związek między ruchem w przestrzeni a postrzeganiem czasu. Aby określić dokładniej tę relację, badacze przeprowadzili czwarte badanie z wykorzystaniem rzeczywistości wirtualnej.
Po założeniu studentom specjalnych kasków z ekranami, wyświetlono im scenę z dwupasmową ulicą obsadzoną drzewami, wzdłuż której stały latarnie i budynki. Niektórzy studenci czuli się, jakby szli w kierunku fontanny tryskającej na końcu ulicy, a inni myśleli, że oddalają się od fontanny (szli tyłem). Później studenci mieli odpowiedzieć, jak odległa wydawała im się podana data (data przypadająca na trzy tygodnie później lub trzy tygodnie wcześniej).
Tylko studenci idący naprzód w pierwszej części testu stwierdzili, że przyszłość zdawała im się bliższa niż przeszłość. U studentów, których ruch (wstecz) był przeciwny do kierunku wystąpienia wydarzenia (przyszłość), nie zanotowano wystąpienia czasowego efektu Dopplera.
Wyniki te potwierdzają, że nasze postrzeganie czasu opiera się na doświadczeniach przestrzennych. Możemy czuć się bliżej przyszłości, gdyż mamy wrażenie, że zmierzamy ku niej.
Caruso i jego współpracownicy twierdzą, że ta orientacja na przyszłość nie jest wyłącznie sztuczką naszej percepcji; uważają, że służy ona istotnym celom. Ludzie nie posiedli jeszcze umiejętności podróży w czasie, dlatego nie potrafimy zmieniać przeszłości. Możemy jednak przygotować się na przyszłość. Postrzeganie przyszłych wydarzeń jako bliższych może stanowić mechanizm psychologiczny pomagający nam zbliżyć się do czekających nas wydarzeń, unikać ich lub radzić sobie z nimi w inny sposób.
Badacze planują badanie aspektów funkcjonalnych czasowego efektu Dopplera w przyszłych projektach badawczych. Chcieliby odpowiedzieć na pytanie czy zjawisko to wiąże się z właściwym funkcjonowaniem psychologicznym? Czy osoby wykazujące odwrotną asymetrię – postrzegające przeszłość jako bliższą niż przyszłość – są bardziej narażone na zjawiska negatywne, takie jak myśli obsesyjne czy depresja? Czy eliminacja zjawiska prowadzi do pogorszenia zdolności planowania i podejmowania decyzji na przyszłość?
Według Caruso „badanie to jest ważne, ponieważ idea dystansu psychologicznego stanowi kluczowe pojęcie teorii i badań w każdej dziedzinie psychologii – społecznej, rozwojowej, kognitywnej, klinicznej, a dotąd zakładano, że dystans wobec przeszłości jest identyczny z dystansem wobec przyszłości.”
I mimo że filozofowie ciągle debatują o kierunkowości czasu, badania te pokazują, że nasze subiektywne doświadczenie czasu jest zdecydowanie ukierunkowane.
„Nasze badania wskazują, że istnieje systematycznie obserwowana różnica w postrzeganiu przez ludzi dystansu wobec przeszłości i przyszłości” –podsumowuje Caruso.
Zaloguj się Logowanie