Szansa dla rodzinnych firm w Polsce
Co trzecia firma wszystkich mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MMŚP) to firma rodzinna. Wytwarzają co najmniej 10,4% ogółu polskiego PKB (ponad 121 miliardów złotych), mają zatem niebagatelny wpływ na polską gospodarkę. Jednocześnie borykają się z problemami, które w założeniu ma rozwiązać projekt systemowy realizowany przy współpracy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Inicjatywy Firm Rodzinnych.
Za rodzinną działalność gospodarczą PARP uznaje taką firmę, w której pracują co najmniej dwie osoby z rodziny, a przynajmniej jedna z nich musi mieć istotny wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem. Jednocześnie rodzina posiadać musi udziały w biznesie. Badania dotyczącego tego typu przedsiębiorstw stanowią punkt wyjścia dla pilotażowego projektu mającego na celu wsparcie rozwoju firm rodzinnych, przeprowadzanego w ramach działania 2.1. „Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki” Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, współfinansowanego przez Unię Europejską. Ich wyniki pozwoliły opracować wykaz szkoleń, które są niezbędne dla dalszego rozwoju firm rodzinnych. Przewiduje się, że szkolenia trwać będą do roku 2011, a udział w nich weźmie 300 osób z kilkudziesięciu firm.
Obraz firm rodzinnych w Polsce
Firmy rodzinne stanowią istotną część polskiej gospodarki, jako że co trzecia firma wszystkich MMŚP to właśnie firma rodzinna. Aż 81% wszystkich tych firm jest zarejestrowana w formie działalności gospodarczej osoby fizycznej. Badania udziału przedsiębiorstw rodzinnych w strukturze MMŚP ze względu na liczbę zatrudnionych pokazały, że zdecydowana większość, bo aż 38%, zatrudnia do 9 osób. Są to zatem przedsiębiorstwa mikro. Małych firmy, zatrudniających od 10 do 49 osób, jest aż o 10% mniej. Najmniej natomiast (14%) jest firm średniej wielkości, zatrudniających od 50 do 249 pracowników. Sytuacja jest zatem wprost proporcjonalna w stosunku do firm nierodzinnych.
Badania wielkości przedsiębiorstwa firm rodzinnych ujawniły, że ich zdecydowaną większość (90%) stanowią firmy mikro. To one wytwarzają blisko połowę generowanego przez firmy rodzinne PKB. Większość przedsiębiorstw rodzinnych w ostatnim roku osiągnęła obroty poniżej 1 mln złotych, jednak głównie poniżej 500 tys. złotych. Szacuje się, że firmy rodzinne zatrudniają nieco ponad 1 milion 300 tysięcy pracowników. Firmy mikro działają przede wszystkim na rynku lokalnym, podczas gdy firmy małe i średnie częściej na rynkach wojewódzkich, ogólnopolskim i międzynarodowym. Istotną kwestią w przypadku firm rodzinnych jest ich sposób zarządzania. W większości przypadków, są one zarządzane paternalistycznie przez założyciela-właściciela, co oznacza, że pracownicy są zasadniczo uzależnieni od pracodawcy i nie mają wpływu na podejmowane decyzje.
Bariery i szanse
Obecne na rynku polskim firmy rodzinne borykają się z wieloma problemami, które w większości wypadku są przez nie nieuświadomione. Wiążą się one głównie z finansowym zarządzaniem firmy, organizacją pracy i niechęcią do dzielenia się władzą z osobami spoza rodziny. Wspomniany już paternalistyczny styl zarządzania, powoduje, że właściciele firm nie chcą zatrudniać profesjonalistów oraz wykwalifikowanej kadry co, w konsekwencji, ogranicza rozwój firm. Istotnym problemem jest także kwestia sukcesji. Jak mówi Monika Olszewska z Działu Promocji Projektu Firmy Rodzinne: kluczowym problemem firm rodzinnych jest sprawa sukcesji, a raczej jej braku, tzn. braku jakichkolwiek planów przekazania firmy. Choć polskie przedsiębiorstwa są jeszcze stosunkowo młode, to taki plan działania należałoby stworzyć również na wypadek nieprzewidzianych, nieszczęśliwych okoliczności, jak choroba właściciela. Problemy z sukcesją, to nie tylko pytanie komu przekazać firmę, ale również kiedy i w jaki sposób.
Brak świadomości wymienionych problemów powoduje trudności w zachęceniu właścicieli firm do korzystaniu z usług szkoleniowych i doradczych. Przeważająca większość nie widzi potrzeby udziału w tego typu działaniach, i co gorsza, takiego udziału nie deklaruje. Natomiast osoby wyrażające zainteresowanie udziałem w projekcie, nie są w stanie precyzyjnie określić swoich potrzeb szkoleniowych. Z drugiej strony, do czasu projektu unijnego, na rynku dominował ewidentny brak tego typu oferty szkoleniowej, dostosowanej do specyficznych potrzeb firm rodzinnych.
Przeprowadzone badania pozwoliły określić ogólną tematykę szkoleń, którą zainteresowani są właściciele i pracownicy firm rodzinnych. W większości wypadków będą to szkolenia z zakresu budowania strategii i planu rozwoju firmy rodzinnej, zarządzania strategicznego w firmach rodzinnych czy tworzenie wspólnej wizji rozwoju przez osoby należące do różnych pokoleń. Ogólnym rezultatem wszystkich szkoleń natomiast ma być, jak mówi Monika Olszewska: uświadomienie rodzinnym przedsiębiorstwom korzyści wynikających z rodzinnych relacji w firmie, nauczenie umiejętności wykorzystywania tych relacji, czyli takiego rozwiązywania pojawiających się problemów i konfliktów, który przełożyłby się na lepsze funkcjonowanie firmy.
Zaloguj się Logowanie