Prof. Janina Jóźwiak o problemach polskiej nauki
 |
Podstawowym problemem polskiej nauki jest jej niedofinansowanie – mówiła prof. Janina Jóźwiak podczas sesji "Polskie uczelnie wobec wyzwań współczesności", która odbyła się na Uniwersytecie Warszawskim. W wykładzie "Dylematy modernizacji polskiej nauki" prof. Jóźwiak zwróciła uwagę, że wydatki na badania naukowe w Polsce w 2008 roku sięgnęły 0,33 proc. produktu krajowego brutto. Podkreśliła, że dwie trzecie
|
środków przeznaczonych na naukę pochodzi z budżetu państwa. Jej zdaniem – w porównaniu z innymi krajami europejskimi, w których dotacje budżetowe stanowią wsparcie wielkości jednej trzeciej proc., a pozostała część pochodzi ze środków sektora gospodarczego – nie jest to korzystna proporcja.
Środki finansowe, którymi dysponuje polska nauka w 40 proc. przeznaczone są na podstawowe badania statutowe jednostek naukowych, czyli w dużej mierze na ich utrzymanie. Pozostała część środków z budżetu – rozdzielana jest na zasadach konkursu – wspiera badania innego rodzaju.
Jak podkreśla prof. Jóźwiak przy tak ograniczonych zasobach finansowych jednostki badawcze, które starają się o przyznanie im funduszy, powinny być oceniane na podstawie wartości i jakości prowadzonych przez nie badań. Ocena tej jakości, według profesor, przysparza jednak sporych trudności. Jej zdaniem powszechnie stosowana parametryzacja oceny, zgodnie z którą każde osiągnięcie naukowe było punktowane, choć kiedyś była rewolucyjna, to jednak z czasem się "przeżyła". Obecnie w wielu europejskich krajach środki finansowe rozdziela się często na podstawie międzynarodowego znaczenia badań prowadzonych np. przez daną uczelnię czy instytut.
Doskonałym przykładem może być Wieka Brytania. Jak zauważyła prof. Jóźwiak, tam wielkość środków finansowych przyznawanych danej uczelni zależy od opublikowanej liczby badań ocenionych jako światowej klasy. Uwzględniane jest również renoma, jaką cieszy się uczelnia w kraju, ale zwłaszcza za granicą. W Anglii finansowane są więc tylko najlepsze uczelnie, o międzynarodowej renomie. Nieco inny sposób przyznawania środków obowiązuje w Szkocji – zastosowano tam bardziej równomierne rozłożenie funduszy, co ma mobilizować do rozwoju mniejsze uczelnie.
W ocenie prof. Jóźwiak, jednym z najbardziej palących problemów polskiej nauki jest system karier. "System awansów i promocji w polskiej nauce jest dalece niedoskonały, a obowiązkowa habilitacja jako etap końcowy jest nieporozumieniem" – ocenia prof. Jóźwiak. Habilitacja wcale nie gwarantuje jakości prowadzonych badań. W Polsce większość prac habilitacyjnych przedstawiana jest przez osoby pomiędzy 40. a 50. rokiem życia. Największym minusem polskiego systemu karier jest jednak brak udziału naukowców w międzynarodowych projektach czy konferencjach. Poza granicami kraju właśnie ten czynnik jest podstawowym kryterium oceny naukowca.
Istotnym dylematem polskiej nauki jest również niezależność badań. W tym kontekście – uważa prof. Jóźwiak – ważne staje się pytanie, na ile instytucje finansujące badania, czyli głównie administracja publiczna, mogą wskazywać kierunki ich rozwoju. W jakim zaś stopniu można pozwolić uczonemu na prowadzenie badań w zakresie jego własnych zainteresowań.
Zdaniem pani profesor, scentralizowany system, w którym o podziale środków finansowych decyduje minister nauki, jest nieefektywny. Na mocy ustawy z 2007 roku powstało więc Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, które stanowi platformę współpracy między gospodarką a nauką. Jego zadaniem jest również wspieranie badań, które przyczyniają się do rozwoju innowacyjności. Planowane jest stworzenie Narodowego Centrum Nauki, które będzie rozdzielało fundusze przeznaczone dla badań podstawowych, również osób dopiero rozpoczynających karierę naukową. Jego zadaniem będzie monitorowanie sposobu wykorzystania środków finansowych pochodzących spoza budżetu państwa.
Porf. Jóźwiak uważa, że szansą dla rozwoju polskiej nauki jest stworzenie odpowiedniej infrastruktury, która umożliwiłaby naukowcom zagranicznym pracę w Polsce. Taki system musiałby również pomagać polskim uczonym zaangażować się w prace międzynarodowych zespołów badawczych i aktywizować ich działalność na arenie międzynarodowej. (EKR,
Nauka w Polsce, agt/bsz)
Zaloguj się Logowanie