Kompetencje osobiste czyli jak zarządzać własną osobą

Kompetencje osobiste to samoświadomość i samoregulacja, które składają się na tak zwaną odporność psychiczną oraz motywowanie samego siebie. Jak twierdzi specjalista z Instytutu Szkoleń Grupa Ekspercka, Michał Woźniak: Kompetencje osobiste to instrumenty, które wpływają na rozwój potencjału ludzkiego. Z oczywistych względów to dzięki nim człowiek jako jednostka ma możliwość w pełni wykorzystać własny proces rozwoju. Mechanizmy działania kompetencji osobistych bez wątpienia przydatne są w pracy jak i w życiu osobistym. Pomagają osiągnąć zamierzony cel zawodowy oraz wpływają na efektywność i rozwój pracownika.

Kompetencje osobiste są podstawową dziedziną inteligencji emocjonalnej. Choć to ostatnie pojęcie brzmi niemalże jak oksymoron, to funkcjonuje w psychologii i oznacza umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i radzenia sobie z nimi. Popularyzatorem tego określenia był Daniel Goleman, amerykański psycholog i publicysta, który w swoich pracach naukowych wykazał istotność nie tylko inteligencji akademickiej (mierzonej ilorazem inteligencji), ale również tej emocjonalnej.

Samoświadomość

Na samoświadomość składają się świadomość emocjonalna, poprawna samoocena oraz wiara w siebie. Świadomość emocjonalna oznacza umiejętność identyfikowania wpływu emocji na funkcjonowanie człowieka zarówno w życiu osobistym jak i zawodowym oraz na proces podejmowania decyzji. W praktyce posiadanie tej umiejętności oznacza zrozumienie własnych emocji, a przede wszystkim zależności między emocjami a własnym zachowaniem. Poprawna samoocena to świadomość posiadanych zalet i wad, znajomość własnych możliwości oraz racjonalny dystans do siebie i poczucie humoru. W codziennym życiu ludzie umiejętnie wykorzystują tę kompetencję kiedy są w stanie uczyć się na własnych błędach, zdobywać doświadczenie i wyciągać z niego wnioski, postępować korzystając ze swoich zalet, a wady traktując z dystansem i poczuciem humoru.

Poprawnej samoocenie bezwzględnie towarzyszy wiara w siebie czyli poczucie własnej wartości poparte znajomością własnych umiejętności i kompetencji. Taka perspektywa pozwala na prezentację swoich, nawet najbardziej kontrowersyjnych, podglądów oraz podejmowanie odpowiednich decyzji w celu obrony własnego zdania i swojej osoby.

Samoregulacja

Poprzez samoregulację uznaje się radzenie sobie z impulsami i negatywnymi uczuciami. W skład tego pojęcia wchodzą przede wszystkim samokontrola, sumienność oraz przystosowalność i innowacyjność. Samokontrola to nic innego jak umiejętność panowania nad swoimi emocjami. Posiadając tę kompetencję człowiek potrafi zachować spokój i opanowanie w trudnych sytuacjach zachowując jednocześnie jasność myślenia i racjonalność podejmowania decyzji. Sumienność jako składnik samoregulacji oznacza postępowanie w sposób uczciwy i przyjmowanie odpowiedzialności za swoje czyny. Człowiek potrafi zatem postępować według etycznych zasad, zbudować wokół siebie zaufanie a jednocześnie przyznać się do popełnionych błędów. Przystosowalność i innowacyjność oznacza otwartość na pionierskie inicjatywy oraz elastyczność względem zmian zachodzących w życiu. Ludzie są w stanie zaakceptować ryzyko wiążące się z podejmowanymi decyzjami oraz elastycznie przystosować się do zmian zachodzącym po podjęciu owych decyzji. Ja mówi Michał Woźniak: dzięki kompetencjom osobistym „można rozwijać umiejętności związane z efektywną organizacją czasu bądź kontrolą codziennego stresu. Samoregulacja w tym wypadku jest podstawowym narzędziem osiągania tych założeń.

Motywacja

Na motywację składają się następujące cechy: dążenie do osiągnięć, zaangażowanie, inicjatywa oraz optymizm. Pierwsze z tych pojęć oznacza po prostu nieustanne staranie się o lepszy wyniki poprzez uczenie się i doskonalenie, zwiększanie swoich aspiracji oraz wyznaczania sobie nowych celów jednocześnie zdając sobie sprawę, że gratyfikacja może pojawić się dopiero w dłuższej perspektywie. Zaangażowanie definiuje się jako przyjęcie celów grupy, której się jest członkiem za własne. Oznacza to, że człowiek jest w stanie utożsamiać się z wartościami i aspiracjami wspólnoty nawet za cenę własnych przyjemności.

Inicjatywę należy traktować jako aktywność i pomysłowość, które wyprzedza oczekiwania innych wobec nas. W tym wypadku ludzie są w stanie wykorzystać każdą okazję, która pozwala im na rozwój i zdobycie nowych umiejętności. Każdej z kompetencji osobistych powinien towarzyszyć optymizm czyli nadzieja i wytrwałość, że mimo popełnianych błędów można wyciągać wnioski i realizować swoje założenia. W praktyce oznacza to działanie z nadzieją na sukces a niwelowanie strachu przed ewentualną porażką.

Jak istotne jest pozyskanie kompetencji osobistych wyjaśnia praktyk, dr Paweł Smółka – psycholog, trener, konsultant – specjalizujący się w pomiarze i doskonaleniu kompetencji zawodowych, a w szczególności kompetencji społecznych: - Kompetencje osobiste, w szerokim ujęciu, to wszelkie kompetencje, jakimi dysponuje dana osoba. Te kompetencje osobiste, które są niezbędne do realizacji zadań w pracy nazywane są zaś kompetencjami zawodowymi. Ważną przy tym grupę kompetencji osobistych, w tym zawodowych, stanowią w tym kontekście kompetencje społeczne niezbędne do efektywnego funkcjonowania w kontaktach z innymi ludźmi. W wąskim ujęciu, pojęcie kompetencji osobistych odnosi się do umiejętności samoregulacyjnych, które są niezbędne do sprawnego zarządzania sobą. Z psychologicznego punktu widzenia, kompetencje osobiste, jako umiejętności samoregulacyjne, służą motywowaniu siebie, czyli ukierunkowywaniu własnego działania, oraz radzeniu sobie ze stresem, w tym panowaniu nad tremą. Tak rozumiane kompetencje osobiste należą do umiejętności niezbędnych dla możliwości efektywnego spożytkowania wszelkich innych kompetencji, jakimi dysponuje dana osoba. Bez świadomości celu, do którego dążymy oraz umiejętności sprawnego radzenia sobie z trudnościami i odważnego podejmowania wyzwań, pozostałe kompetencje danej osoby nie mogą być przez nią optymalnie spożytkowane. Rozwijanie kompetencji osobistych jest więc warunkiem koniecznym dla możliwości wykorzystania własnego potencjału w całej jego pełni.