Czy w Polsce istnieje przedsiębiorczość akademicka?
Wnioski z pierwszego w Polsce badania pt. Przedsiębiorczość akademicka (rozwój firm spin – off, spin – out) – zapotrzebowanie na szkolenia służące jej rozwojowi.
Przedsiębiorczość akademicka rozumiana jako prowadzenie własnej firmy typu spin-off/spin-out jest w Polsce zjawiskiem bardzo rzadkim. Jak wynika z badań przeprowadzonych na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości tylko 6% badanych studentów i kadry naukowej prowadzi własną firmę – 9% kadry naukowej i 2% studentów. Jest to zjawisko bardzo niekorzystne – opierając się na danych z innych wysokorozwiniętych gospodarek można stwierdzić, że firmy oparte na wykorzystaniu efektów pracy naukowej są jednymi z najbardziej innowacyjnych oraz dochodowych przedsiębiorstw. Wyniki badania zrealizowanego na zlecenie PARP mają przede wszystkim pomóc w zaprojektowaniu najbardziej użytecznych i skutecznych szkoleń dla studentów i kadry naukowej, którzy mogliby stać się przedsiębiorcami akademickimi.
Co to jest firma typu spin off / spin out
Firmy odpryskowe (firmy typu spin – off, spin – out) są to firmy zakładane przez studentów i pracowników naukowych, wykorzystujące technologie i wyroby powstałe na uczelni, a więc komercjalizujące/wykorzystujące wyniki badań prowadzonych w ośrodkach akademickich. W zależności od stopnia powiązania firmy z macierzystą uczelnią, jak również ze względu na wewnętrzną organizację takich firm wyróżnia się firmy spin – off (czyli przedsięwzięcia niezależne i niezamierzone przez organizację macierzystą, tj. uczelnię) oraz firmy spin – out (czyli przedsięwzięcia zależne, powiązane kapitałowo lub w inny sposób z podmiotem macierzystym, tj. uczelnią)
Intencje dotyczące założenia własnej firmy
Zaledwie 8% badanych zainteresowanych podjęciem działalności gospodarczej zamierza uczynić taki krok w ciągu najbliższego roku, chociaż chęć wykorzystania w przyszłości swojej profesjonalnej wiedzy we własnej firmie dotyczy 40% badanych. Zdecydowanie częściej swoją firmę chcieliby mieć studenci (51%) niż pracownicy naukowi (31%).
Co trzeci badany jest zainteresowany posiadaniem firmy niezależnej od uczelni, a co piąty – firmy zależnej od macierzystej instytucji.
Za firmą w pełni niezależną od uczelni przemawia przede wszystkim możliwość samodzielnego działania, natomiast korzyścią z działania w strukturach macierzystej jednostki jest w pierwszym rzędzie wsparcie uczelni, a następnie fakt aktualnego związania z uczelnią, mniejsze ryzyko, większa stabilizacja oraz możliwość rozwoju.{mospagebreak}Postawy studentów i pracowników naukowych wobec posiadania firmy
Dla 81% badanych posiadanie firmy wiąże się zadowoleniem i satysfakcją, które są niemal dla wszystkich jednoznacznie pozytywne. 82% badanych uważa, że będą mogli rozwijać swoje umiejętności w sytuacji posiadania firmy i jednocześnie niemal dla wszystkich taka możliwość jest atrakcyjna. Przekonanie, że posiadanie firmy pozwoliłoby badanym na zarobienie większej ilości pieniędzy wyraża 79% badanych.
Jednak 81% badanych uważa za mało prawdopodobne, że posiadanie firmy nie będzie wiązało się z podejmowaniem ryzyka, które jedynie dla co drugiego badanego jest czymś pozytywnym (55%).
73% ankietowanych pracowników naukowych i 60% studentów uważa, że program studiów zawiera przedmioty sprzyjające działaniom przedsiębiorczym, jednak znaczny odsetek respondentów nie postrzega oferty uczelni jako sprzyjającej takim działaniom (odpowiednio 10% studentów i 22% kadry naukowej).
W opinii 88% pracowników naukowych i 80% studentów programy studiów są zdecydowanie lub raczej przydatne do rozwoju działalności przedsiębiorczej. Jedynie 3% pracowników naukowych i 7% studentów negatywnie ocenia przydatność praktyczną programów.
Trudno połączyć prowadzenie firmy z praca naukową…
Tak twierdzi 63 % badanych i jednocześnie jest to najważniejsza bariera w podjęciu decyzji o założeniu własnej firmy. Jednocześnie 40% badanych uważa, że miałoby problem z przezwyciężeniem tej bariery.
Kolejną barierą rozwoju przedsiębiorczości jest brak pomysłu na firmę. 40% badanych uważa ten problem za realny, a co trzecia osoba miałaby trudność z jego pokonaniem. Co drugi badany uważa, że mógłby się natknąć na problem w postaci braku wiedzy, jak prowadzić firmę. Ponad połowa (56%) badanych twierdzi, że mogłaby łatwo przezwyciężyć ten problem.
Rodzina pomaga, uczelnia nie koniecznie…
Zdecydowana większość badanych (84%) liczyłaby się ze zdaniem swojej najbliższej rodziny w sprawie zakładania działalności gospodarczej. Jednocześnie 81% badanych ocenia, że rodzina sprzyjałaby ich decyzji o założeniu firmy. 79% studentów ocenia także, że ich najbliżsi znajomi sprzyjaliby posiadaniu przez nich firmy i jednocześnie 72% studentów liczyłoby się ze zdaniem tych osób.
66% kadry naukowej ocenia, że koledzy z pracy sprzyjaliby założeniu przez nich firmy, ale tylko nieco ponad połowa naukowców (54%) twierdzi, że ich przełożony sprzyjałby takiej decyzji. 14% badanych pracowników naukowych ocenia, że władze uczelni nie sprzyjałby podejmowaniu przez nich własnej działalności gospodarczej.{mospagebreak}Praktyki zawodowe studentów
Ponad połowa ankietowanych studentów potwierdza istnienie obowiązku odbywania praktyk zawodowych w firmach lub instytucjach (55%), przy czym uczelnie, które nie wspierają rozwoju przedsiębiorczości są bardziej aktywne w organizowaniu praktyk zawodowych. Prawie 90% ankietowanych studentów wyraża przy tym pozytywne opinie na temat zgodności profilu studiów z profilem działalności firmy lub instytucji, w której odbywały się praktyki.
Praktyki zawodowe, które trwają najczęściej do 1 miesiąca, zostały wysoko ocenione z punktu widzenia ich jakości i praktycznej przydatności. Jedynie 9% studentów brało udział w praktykach trwających dłużej niż 3 miesiące, co – zdaniem studentów i kadry naukowej – jest czasem zbyt krótkim. Ponad połowa studentów (54%) postuluje wydłużenie okresu trwania praktyk powyżej 2 miesięcy, a nawet powyżej 3 miesięcy.
Komercjalizacja wyników badań naukowych i współpraca z biznesem
Blisko połowa ankietowanych pracowników naukowych nigdy nie pracowała w firmie komercyjnej. Zaledwie co trzeci posiada ponad 3-letnie doświadczenie pracy w firmie, a tylko co siódmy ponad 5-letnie. Wyraźnie lepszą znajomość realiów praktyki gospodarczej posiadają pracownicy naukowi wywodzący się z uczelni o niższym potencjale rozwojowym (znajdujące się na dalszych miejscach rankingów uczelni wyższych) w porównaniu z uczelniami o wyższym potencjale.
Zaledwie 1/3 ankietowanych pracowników naukowych wykazuje się prowadzeniem jakiejkolwiek współpracy z firmami lub instytucjami. Pozostali koncentrują się wyłącznie na działalności dydaktycznej i naukowej w ramach swych uczelni. Lepsze oceny uzyskały uczelnie o niższym potencjale rozwojowym (36% pracowników współpracujących z otoczeniem) w porównaniu z uczelniami o wyższym potencjale rozwojowym (28% pracowników współpracujących z otoczeniem).
Samoocena kadry naukowej dotycząca prowadzonych badań naukowych
80% pracowników naukowych twierdzi, że przewidywane rezultaty prowadzonych przez nich badań naukowych mogą być skomercjalizowane a jedynie 9% pracowników ma wątpliwości odnośnie użyteczności gospodarczej swoich badań. 80% pracowników twierdzi także, że prowadzone badania są zgodne z potrzebami rynku lub przemysłu. Jedynie 15% pracowników naukowych ma wątpliwości w tym względzie, a wśród nich tylko 5% uważa, że prowadzone przez nich badania nie są dostosowane do potrzeb gospodarki.{mospagebreak}Kto wspiera przedsiębiorczość akademicką
Ponad 78% studentów wskazało biura karier jako główne instytucje wspierające przedsiębiorczość akademicką. W następnej kolejności pojawiły się ośrodki szkoleniowo-doradcze (72%), banki komercyjne (66%), inkubatory przedsiębiorczości (63%), Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości (62%), PARP (60%), fundusze pożyczkowe (53%) oraz izby i stowarzyszenia gospodarcze (53%). Instytucje świadczące usługi wyspecjalizowane dla przedsięwzięć biznesowych takie, jak aniołowie biznesu i fundusze kapitału zalążkowego uzyskały odpowiednio 28% i 23% odpowiedzi.
Jakich szkoleń potrzebują kandydaci na przedsiębiorców?
Studenci i kadra naukowa na pierwszym i drugim miejscu zgodnie stawiają szkolenia z zakresu pozyskiwania środków finansowych na działalność gospodarczą i procedur związanych z formalną rejestracją firmy. Szkolenia dotyczące identyfikacji atrakcyjnych pomysłów biznesowych w obu grupach zajęły dopiero 8 pozycję. Nikłym zainteresowaniem ze strony studentów i kadry naukowej cieszą się szkolenia dotyczące specyfiki biznesu opartego na innowacjach technologicznych (13 pozycja zarówno wśród studentów jak i kadry naukowej).
Minimalnym zainteresowaniem cieszą się szkolenia z zakresu problematyki ochrony własności przemysłowej (patenty, znaki towarowe, prawo autorskie) – ostatnia pozycja wśród preferowanych szkoleń, przy jednoczesnym deklarowaniu chęci tworzenia firm zależnych od uczelni przez prawie połowę planujących podjąć działalność gospodarczą studentów. Tematyka ochrony własności przemysłowej i prawa autorskiego jest zdecydowanie bliższa kadrze naukowej, która umieściła tego rodzaju szkolenia na 6 pozycji.
..a jeśli już się szkolą to chętniej bezpłatnie
Zainteresowanie bezpłatnymi szkoleniami z zakresu przedsiębiorczości wśród studentów deklarujących chęć podjęcia działalności gospodarczej wynosi średnio 79%. Kadra naukowa przejawia zainteresowanie szkoleniami na niższym poziomie (51%) niż studenci, chociaż uwzględniając osoby niezdecydowane, łącznie gotowość kadry naukowej do udziału w szkoleniach związanych z prowadzeniem firmy wynosi 68%. W przypadku zainteresowania szkoleniami płatnymi, gotowość do ponoszenia obciążeń finansowych z tytułu uczestnictwa w nich jest niższa (studenci – 52%, kadra naukowa – 36%).{mospagebreak}Studenci byli zainteresowani szkoleniami głównie (69%) z powodu możliwości pozyskania nowej wiedzy. Fakt, że są one bezpłatne jest ważny dla 36%. Z drugiej strony, 40% studentów zdecydowanie nie jest zainteresowanych takimi szkoleniami, a 25% badanych jest przekonanych o braku ich przydatności dla rozwoju kariery zawodowej. Dużą grupę stanowią studenci, którzy nie wiedzą, dlaczego chcieliby uczestniczyć w szkoleniach (55%).
W przypadku kadry naukowej przekonanie, że szkolenia pozwolą pozyskać nową wiedzę przejawia 33% badanych, co wskazuje na wysokie poczucie własnych kompetencji również w zakresie działalności gospodarczej, z którą realnie nie zetknęła się prawie połowa kadry naukowej. Na pytanie, dlaczego są zainteresowani uczestnictwem w szkoleniach, prawie połowa z nich odpowiedziała, że nie wie.
Respondenci wskazali wyraźnie na potrzebę zmniejszenia zagadnień teoretycznych w przypadku zajęć z obszaru przedsiębiorczości, poprzez włączenie w proces edukacyjny w pierwszej kolejności praktyków z odpowiednim przygotowaniem, przedsiębiorców i konsultantów/ekspertów.
Eksperci biorący udział w konferencji, jak również jej uczestnicy czynnie biorący udział w dyskusji zgodnie stwierdzili, że podstawowym zadaniem w zakresie promocji przedsiębiorczości akademickiej jest budowanie dobrego klimatu wokół działań przedsiębiorczych podejmowanych na uczelniach. Określenie roli uczelni wyższych, jako instytucji zajmujących się nie tylko nauką teoretyczną ale także tworzących wiedzę możliwą do wykorzystania przez biznes staje się natomiast koniecznością współczesnej gospodarki.
Jednym z kluczowych obszarów działania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości jest działalność badawcza i analityczna w zakresie przedsiębiorczości, innowacyjności, stanu i rozwoju zasobów ludzkich, instytucji otoczenia biznesu oraz usług wspierających prowadzenie działalności gospodarczej. Celem prowadzonych prac badawczych jest przygotowanie wniosków i rekomendacji dla działań mających na celu pobudzanie rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności sektora MSP. W ramach prowadzonych prac Agencja współpracuje ze środowiskiem naukowym, organizacjami przedsiębiorców, pracodawców i pracobiorców oraz administracją publiczną (w tym na poziomie regionalnym). -PARP
Zaloguj się Logowanie